بیست و ششمین سالگرد کُشتار سِربِرنیتسا در جاده جنگلیِ مرگ
به گزارش وبلاگ باران علم، سعید هاشمی*؛ جمهوری بوسنی و هرزگوین، کشوری در جنوب شرقی اروپا و مرکز آن شهر سارایوو است. در این کشور اقوام مسلمان، صرب و کروات زندگی می نمایند.
جنگ بوسنی به جنگی مسلحانه و بین المللی اطلاق می گردد که از آوریل 1992 تا دسامبر 1995 فی مابین کشور های بوسنی و هرزگوین و صربستان جریان داشت و نهایتا با امضای توافق دیتون سرانجام یافت.
در جریان این جنگ قومیتی، مُحاصره شهر سارایوو به اسم طولانی ترین محاصره مرکز یک کشور در تاریخ مُدرن جنگ ها به مدت 425 روز رقم خورد و بعلاوه تعداد زیادی از مردم غیر نظامی من جمله جوانان و بچه ها کشته شدند و بسیاری از زنان هم مورد شکنجه و تجاوز قرار گرفتند.
در روز های آخر جنگ و در کُشتار سربرنیتسا (جولای 1995) به وسیله ارتش جمهوری صرب بوسنی، بیش از هشت هزار مرد و پسر جوان بوسنیایی از شهر مسلمان نشین سربرنیتسا به قتل رسیدند که بر اساس آمار و اطلاعات موجود، این کشتار وحشیانه، بعد از جنگ دنیای دوم عظیم ترین نسل کشی در اروپا به تعداد می آید. افرادی که قصد فرار از این کشتار را داشتند، مجبور بوده اند یک راستا جنگلی به مسافت بیش از 100 کیلومتر را طی نمایند.
جالب توجه است که دو سال قبل از این تراژدی بشری، شورای امنیت سازمان ملل طی قطعنامهی 819، شهر سربرنیتسا را منطقه امن اعلام نموده بود.
مراسم مارش میرا-راه پیمایی صُلح
به منظور یادبود و گرامیداشت قربانیان این فاجعه انسانی، هر ساله مراسم پیاده رویمارش میرا بین روز های هشتم تا یازدهم جولای در بوسنی برگزار می گردد.
این راستا راهپیمایی حدود 110 کیلومتری در میان مردم این کشور به جاده مرگ معروف است و شرکت نمایندگانی از سراسر دنیا پس از طی این مسافت در فاصله روز های هشتم تا دهم جولای، در روز یازدهم جولای یعنی سالگرد سقوط شهر سربرنیتسا و شروع نسل کشی در این شهر خود را به قبرستان پوتوچاری در حومه سربرنیتسا می رسانند. در این روز بقایای اجساد تفحص و شناسایی شده در طول سال گذشته طی مراسمی به خاک سپرده می گردد.
در مراسم عظیمداشت مارش میرای امسال هم، پیکرهاى 19 نفر از قربانیان شناسایی شده تشییع خواهد شد که ازمیر عثمانوویچ 16 ساله جوانترین و حسین کورباسیچ 63 ساله پیرترین و بعلاوه یک کودک 17 ساله و یک نفر زن از قربانیانی هستند که امسال به خاک سپرده می شوند.
و، اما آخر کار قصابِ بالکان
بعداز گذشت بیش از دو دهه از آن وقایع تلخ و کشتار چندین هزار نفر غیر نظامی و آواره شدن هزاران نفر از سکونت گاهشان در این سرزمین، راتکو ملادیچ فرمانده نظامی صرب ها در جنگ بوسنی و مسئول کشتار مسلمانان سربرنیتسا، در دادگاه بین المللی لاهه به حبس ابد محکوم شد.
لازم به یادآوری است که دولت روسیه با به کارگیری حق وِتو مانع از تصویب قطعنامه ای با اسم نسل کشی برای این رُخداد بین المللی در شواری امنیت سازمان ملل شده است.
ایرانیان در مارش میرای بوسنیایی
برای نخستین بار در سال 2017 یک گروه از پزشکان و فعالان اجتماعی- فرهنگی ایرانی در این مراسم شرکت کردند و بر اساس اخبار انتشار یافته در سال گذشته میلادی پرچم ایران، تنها پرچم اهتزاز یافته خارجی به وسیله ایرانی های مقیم بوسنی در راهپیمایی مارش میرا بود.
از دیگر فعالیت های ایرانیان می توان به انتشار کتابی با اسم مارش میرا اشاره نمود که به مناسبت بیست و پنجمین سالگرد سربرنیتسا در ایران -تابستان 1399 منتشر شده است.
این کتاب روایتی بر مبنای واقعیت از هفت شهروند سربرنیتسا است که به امید نجات بعد از سقوط این شهر راهی شهر توزلا می شوند که منطقه ای امن برای مسلمانان محسوب می گردد. وقایع اتفاق افتاده در این کتاب مخاطب را با ابعاد نسل کشی اجرا شده در سربرنیتسا آشنا می نماید و گذشته نمایی ها متعدد به مخاطبان کتاب یاری می نماید تا اطلاعات بیشتری از محیط، تاریخ و شرایط بوسنی و منطقه بالکان در خلال جنگ کسب نمایند.
نویسنده کتاب صادق سلیموویچ از جمله بازماندگان نسل کشی در سربرنیتسا است که این کتاب را بر اساس خاطرات خود از فجایع اتفاق افتاده در این شهر تالیف نموده است.
در مقدمه کتاب مارش میرا آمده است: هیچ تحقیری عظیم تر از این نیست که بدون هیچ گناهی از سرزمین خود رانده شوی و همچون حیوان در پی شکار کردن تو باشند! بعد از سقوط سربرنیتسا پست ترین تعریف بشری در برخورد با مقوله انسانیت شکل گرفت و انسان های بی گناه همچون حیوانات و بلکه فجیع تر به دست انسان های دیگر شکار و سلاخی شدند.
در دنیای آثار سمعی و بصری هم در این خصوص اقداماتی اجرا شده است و علاوه بر ساخت فیلم سینمایی خاکستر سبز اثر همواره زنده ابراهیم حاتمی کیا که به نوعی تداعی نماینده یاد و نام جنگ بوسنی در اذهان ایرانیان است، مستند هایی هم در مورد مراسم راه پیمایی مارش میرا ساخته شده است.
فیلم مارش میرا یک مستند ایرانی غیر دولتی به کارگردانی محمدهادی نعمت الهی است که در سال 1397 ساخته شده است. این فیلم در ژانر مستند سیاسی- تاریخی فراوری شده و روایتی تصویری از مراسم پیاده روی صلح در کشور بوسنی هرزگوین است.
مستند مارش نامیرا هم یک مستند ایرانی فراوری شده به وسیله صدا و سیمای ایران، به تهیه نمایندگی و کارگردانی بهروز ناصری است.
روایت بازماندگان از جاده جنگلیِ مرگ
بازماندگان کشتار سربرنیتسا که با عبور از جاده مرگ نجات یافتند، حتی با گذشت سالیان زیاد از آن وقایع، ترس و اضطرابی را که تجربه کردند، هرگز فراموش نخواهند کرد.
خاطرات تلخ و انزجارآور آن روزها، یادآور جنایات و تجاوز های وحشیانه ای ست که فکر هر مخاطبی را پریشان می نماید و دل هر انسان آزاده ای را به درد می آورد.
بازماندگان فراری از این مهلکه تمام کوشش خود را کردند تا به وسیله جاده جنگلی خود را به منطقه امن در شهر توزلا برسانند، آن هم برای زنده ماندن! آن ها حضور امروزشان را در راه پیمایی مارش میرا برای زنده نگه داشتن و فرمواش نشدن همان درد و رنج آن روزگاران اسم می نمایند.
روزگاری که مردم درمانده برای فرار از آن آشوب کامل نمی دانستند، باید به کجا بروند؟ یا چه باید می کردند؟ بعضی به سمت شهر رفتند، بعضی هم به سوی جنگل.
بیشتر کسانی که گام در راه جنگل گذاشتند، از راستا دقیق این جاده جنگلی اطلاع دقیقی نداشتند و هدف ایشان صرفا برای رسیدن به یک پناهگاه امن بود، بخاطر فرار از هزاران کشته ای که بر روی زمین وجود داشت.
این میراث داران روز های جنگ و خون اصرار دارند: درد و شکنجه و مرگ افراد بی گناه در سربرنیتسا در ژوئیه سال 1995 هرگز نباید فراموش گردد.
*کارشناس توسعه روابط فرهنگی بوسنی و هرزگوین-سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی
منبع: فرارو